In alle talen komen woorden en begrippen voor die eigenlijk niet vertaalbaar zijn. We spreken dan van leemtes in de taal of taalleemtes. In de Nederlandse taal bestaan veel van deze woorden. Zou u woorden zoals uitbuiken, bitterbal, uitwaaien of binnenpretje kunnen vertalen in het Engels of het Frans? Als u het moeilijk vindt om deze woorden te vertalen, bent u zeker niet de enige, want dit zijn zeer moeilijk vertaalbare woorden.
Daarnaast zijn Nederlanders echte taalkunstenaars en worden er elk jaar weer nieuwe woorden bedacht. Recente nieuwe woorden zijn bijvoorbeeld woonprotest, boomer en anderhalvemetersamenleving. Voor nieuwe woorden zijn ook niet meteen vertalingen beschikbaar.
Een woord wordt een omschrijving
Voor de vertaling van taalleemtes is dan ook een omschrijving nodig in plaats van een letterlijke vertaling. Zo wordt uitwaaien in het Engels omschreven als get a breath of fresh air, wat voor ons Nederlanders toch niet hetzelfde gevoel geeft als een verkwikkende strandwandeling bij windkracht 6.
Bitterbal is ook een lastig geval. Het is een typisch Nederlandse snack die in een andere taal geen vertaling heeft. De Van Dale vertaalt bitterbal als: type of croquette served as a snack… Zet dat maar eens op je menukaart!
Een vertaling heeft vaak een andere lengte
U kunt zich dan ook voorstellen dat de vertaling van dergelijke begrippen vaak langer is dan het origineel. Sommige woorden moeten omschreven worden met meer woorden. Sommige andere stukjes tekst kunnen echter weer korter weergegeven worden. In het Nederlands zeggen we bijvoorbeeld broers en zussen, maar in het Engels bestaat hier een kort woord voor: siblings.
In de lijst hieronder vindt u nog een aantal woorden in het Nederlands en het Engels die lastig te vertalen zijn. Hiervoor is dus een omschrijving bestaande uit meerdere woorden nodig. Het opvallende is dat het eigenlijk om heel gewone begrippen gaat, zoals tegenligger en buurvrouw.
Siblings
Broers en zussen
Pith
Het witte spul aan de binnenkant van een citrusvrucht
Sound bite
Kort, kernachtig citaat
Uitbuiken
Let your food digest comfortably
Buurvrouw
Woman next door
Koukleum
Shivery type
Tegenligger
Oncoming/approaching vehicle
Ook het Duits kan er wat van
Het verschijnsel taalleemte doet zich voor in alle talen. Ook het Duits heeft een paar fraaie woorden waarvoor het Nederlands geen vertaling heeft, zoals Fingerspitzengefühl, dat bij de meeste mensen wel bekend zal zijn. Treppenwitz is ook een goed voorbeeld. De vertaling van Treppenwitz in de Van Dale is mislukte grap, maar eigenlijk betekent dit dat u een gevat weerwoord bedenkt op het moment dat het net te laat is.
Deze onvertaalbare woorden behoren tot de uitdagingen van het vertalersvak. De vertalers van Vertaalbureau Bothof gaan er graag mee aan de slag!
